|0-1899| |1900-1942| |1943-1967| |1968-1987| |1988-2002|

1943 (styczeń) - Zespół konstruktorów z Harvard University pod kierownictwem Howarda H. Aikena zbudował olbrzymi programowalny kalkulator Harvard-IBM Automatic Sequence Controlled Calculator, znany później jako Harvard Mark I. Maszyna była zbudowana z 750000 części i ważyła 5 ton. Zastosowano przekaźniki (3304 sztuki) i lampy elektronowe. Program wprowadzano z taśm perforowanych, natomiast dane z taśm, kart perforowanych lub dołączanych rejestrów. Programy mogły odwoływać się do dołączanych modułów sprzętowych, realizujących gotowe procedury.
- Brytyjscy matematycy z Post Office Research Laboratories pod kierownictwem dr T.H. Flowersa zaprojektowali i zbudowali programowalną (tzn. umożliwiającą zmianę listy operacji) maszynę Colossus specjalizowaną do dekryptażu depesz kodowanych niemieckimi maszynami Enigma i Lorenz. W poprawionej wersji maszyna mogła także wykonać instrukcję skoku do ustalonego miejsca programu - tym samym można ją uznać za komputer. Colossus był całkowicie binarny - prototyp był zbudowany z 2500 lamp elektronowych i wymagał 4,5 kW mocy. Colossus II zawierał 4500 lamp i był niezwykle szybki, jak na swoje czasy. Dane z dziurkowanej taśmy telegraficznej były odczytywane czytnikiem optoelektrycznym z prędkością 5000 znaków na sekundę. Taśma krążyła w zamkniętej pętli - każdy obieg pętli odpowiadał jednej iteracji programu. Taktowanie pracy maszyny było rozwiązane dość oryginalnie - było mianowicie narzucane przez perforację (taśma telegraficzna zawiera dodatkowy, szósty rząd otworków dla synchronizacji).

Rysunek 5 Colossus II

1945 - W brytyjskim National Physical Laboratory (NPL) utworzono sekcję matematyczną, do zadań której należały m.in. "badania nad możliwościami zastosowania automatycznego sprzętu telefonicznego do obliczeń naukowych". W sekcji matematycznej rozpoczęto prace studialne nad przyszłym komputerem ACE - Automatic Computing Engine. Głównymi założeniami ACE były: ciągła pamięć (bez podziału na pamięć programu i danych), wielka częstotliwość taktowania (1 MHz!), maksymalna prostota sprzętu i realizacja większości funkcji przez gotowe moduły oprogramowania. Znaczenie projektu ACE polega na tym, że oprócz rozważań nad rozwiązaniami konstrukcyjnymi i funkcjonalnymi zastanowiono się nad zakresem praktycznych problemów, odpowiednich dla komputera. W późniejszym okresie prasa pisała: "ACE PRZYSPIESZY LOTY ODRZUTOWCÓW. Brytyjski wynalazek 'Ace', powszechnie nazywany mózgiem elektronowym, zaowocuje rewolucyjnymi zmianami w aerodynamice, umożliwiającymi loty samolotów z prędkościami znacznie przewyższającymi prędkość dźwięku". Kiedy w początku lat pięćdziesiątych uruchomiono pierwszy prototyp, wielokrotne modyfikacje i zmiany sprawiły, że komputer okazał się przekomplikowany i udziwniony. Biblioteki oprogramowania wymagały napisania od nowa, a całość ustępowała manchesterskiemu Mark I i komputerom amerykańskim.
1946 - Powstał słynny ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer), skonstruowany przez Johna W. Mauchly'ego i J. Presper Eckerta z Wydziału Inżynierii Uniwersytetu Pensylwanii (prace rozpoczęto w 1943). Komputer zajmował pomieszczenie 12 na 6 m. Składał się z 42 szaf z blachy stalowej - każda miała 3 m wysokości, 60 cm szerokości i 30 cm głębokości. Całkowicie lampowy ENIAC (19000 lamp szesnastu typów) mógł wykonywać do 100000 operacji na sekundę. Mało znany jest fakt, że ENIAC posługiwał się systemem dziesiętnym, co tłumaczy wielką ilość lamp; do zapamiętania jednej cyfry maszyna potrzebowała dziesięciu lamp (podwójnych triod). Program był kodowany w postaci dołączanych tablic funkcyjnych. Na zdjęciu widać programistę przy pracy


Rysunek 6 ENIAC

Podstawowym jego zadaniem miała być praca dla Ballistic Research Laboratory: obliczanie tablic dla artylerii, podających parametry trajektorii pocisku w zmiennych warunkach. Podłączano nawet specjalizowane urządzenia do wprowadzania parametrów ruchu itp. Później ENIAC był wykorzystywany między innymi do obliczeń związanych z programem budowy bomby wodorowej, projektowania tuneli aerodynamicznych, a nawet do obliczenia wartości liczby pi z dokładnością do tysiąca miejsc po przecinku. Amerykanie, z wrodzoną sobie skromnością, świętowali 50 lat od jego uruchomienia jako pięćdziesięciolecie komputera. 1947 - William B. Shockley, John Bardeen i Walter H. Brattain z Bell Laboratories zbudowali pierwszy działający tranzystor. Teoretyczne podstawy zostały opracowane przez niemieckiego fizyka Juliusa Lilienfelda w roku 1928. Pierwsze tranzystory bipolarne były wykonywane technologią ostrzową z germanu. Podkład był bazą, a kolektor i emiter ostrzami przytkniętymi do kryształu jak najbliżej siebie, tak, aby wytwarzane przez nie obszary domieszkowane nie stykały się


Rysunek 7 Pierwszy działający tranzystor

- Frederick Williams z Uniwersytetu Manchester opracował lampę pamięciową. Lampa pamięciowa jest odmianą lampy oscyloskopowej, w której możliwe jest odczytanie który fragment luminoforu został wcześniej pobudzony (luminofor utrzymuje przez pewien czas swój ładunek elektryczny). Lampa Williamsa mogła służyć jednocześnie jako pamięć i jako urządzenie kontrolne - binarna zawartość komórek pamięci jest widoczna jako rzędy jasnych (1) i ciemnych (0) plamek.
- W USA uruchomiono pierwsze publiczne połączenie telekomunikacyjne za pośrednictwem stałej radiolinii mikrofalowej, między Nowym Jorkiem i Filadelfią. Rok później dołączono także Pittsburgh. Łącze radioliniowe pozwalało na jednoczesną transmisję w 40 kanałach telefonicznych lub 800 telegraficznych.
1948 - Na uniwersytecie Manchester rozpoczęto budowę maszyny Mark I, pierwszego komputera mogącego wykonywać po kolei wiele programów bez konieczności przełączeń i przeróbek. Już pierwsza wersja komputera, SSEM (Small-Scale Experimental Machine), nazwana przez konstruktorów "the baby" (na zdjęciu) od początku była konstruowana z założeniem, że przed wykonaniem program i dane będą ładowane do pamięci operacyjnej. Pamięcią masową było urządzenie typu bębnowego, natomiast dynamiczna pamięć operacyjna działała na lampie pamięciowej Williamsa.


Rysunek 8 Pierwsza wersja komputera SSEM

- W Warszawie powstała Grupa Aparatów Matematycznych przy Państwowym Instytucie Matematycznym. Przez półtora roku GAM nie miał nawet lokalu - miasto było zburzone.
- Norbert Wiener opublikował pracę pt. Cybernetics or Control of Communication in Animal and Machine (Cybernetyka albo Technika Sterowania Zwierzęciem i Maszyną). W gruncie rzeczy nie było to dzieło zbyt odkrywcze, tym niemniej zapoczątkowało solidne badania nad procesami przekazywania informacji i reakcją układu na bodziec.
1949 - Pojawiły się pierwsze obwody drukowane. Zamiast plątaniny ręcznie lutowanych przewodów między końcówkami elementów zastosowano połączenia w postaci pasków miedzianej folii na podłożu z materiału izolacyjnego. Z początku ścieżki przewodzące naklejano na płytkę z laminatu papierowego. Potem zastosowano laminat jednostronnie pokryty miedzią, w którym chemicznie wytrawiano potrzebny układ połączeń. Obwody drukowane pozwoliły na zmniejszenie wymiarów i masy urządzeń elektronicznych, a także na uproszczenie i zmniejszenie kosztów produkcji seryjnej. Minęło wiele lat, a nadal wszystkie elementy naszych komputerów są połączone obwodami drukowanymi. Tyle, że ścieżki są niezwykle drobne, a same płyty składają się z wielu warstw z połączeniami.
1950 - Dr Yoshiro Nakamatsu z Uniwersytetu Tokijskiego skonstruował napęd dysków elastycznych i przeznaczoną do niego ośmiocalową dyskietkę. IBM natychmiast wykupił prawa do wynalazku.
- Maurice Wilkes stworzył koncepcję komputera mikroprogramowalnego, w którym cała wewnętrzna organizacja przepływu danych i lista rozkazów jest zdefiniowana przez wymienialny program układów sterowania. Dla odróżnienia od "prawdziwych" programów, jest on nazywany mikroprogramem. Głównym zastosowaniem maszyn mikroprogramowalnych jest praktyczne testowanie koncepcji rozbudowanych układów cyfrowych (w tym nowych komputerów), czyli emulacja. Ten często nadużywany termin oznacza, że sprzęt uniwersalnej maszyny dokładnie realizuje funkcje urządzenia projektowanego. Jeżeli robi to oprogramowanie komputera uniwersalnego, jest to symulacja.
- W Warszawskim GAM dr Romuald Marczyński pracował nad Elektroniczną Maszyną Automatycznie Liczącą EMAL.
1951- J. Presper Eckert i John Mauchly, pracujący dla korporacji Remington Rand, ukończyli prace nad maszyną UNIVAC-1. UNIVAC posługiwał się systemem dziesiętnym. Uznano go za pierwszy komputer, normalnie dostępny na rynku (o kilka miesięcy wyprzedził Ferranti Mark I). Poza tym UNIVAC był pierwszym komputerem, który potrafił przetwarzać pliki tekstowe. Możliwości w tej dziedzinie były co prawda skromne (nie było możliwości pracy w trybie konwersacyjnym), ale wówczas robiły duże wrażenie. Z UNIVACem wiąże się pierwszy "robal" komputerowy. Był nim pospolity mol, żerujący na bawełnianych oplotach przewodów, który unieruchomił maszynę dostawszy się między styki przekaźnika. Cóż, postęp wymaga ofiar.
- Walter Sprick opracował pierwszy system automatycznego odczytu pisma przez komputer. Zastosował specjalny "komputerowy" krój czcionek, które były rejestrowane przez układ optoelektroniczny, analizujący kilka pionowych pasów z obrazu znaku. Ich przedziwny kształt uwydatniał różnice w powstałych wzorach.
- Późną jesienią wszedł do produkcji seryjnej zmodernizowany Manchester Mark I - jako Ferranti Mark I. Był zbudowany z 4000 lamp, 2500 kondensatorów i 1500 oporników. Jego pamięć bębnowa miała pojemność 650000 bitów. Dodawanie trwało 1,2, a mnożenie 2,2 milisekundy. Zajmował dwie szafy, długości około 5 m, głębokości 1 i wysokości około 2 m. Pobór mocy wynosił 27 kilowatów.
1952 - Inżynier G.W. Dummer z Royal Radar Establishment postulował budowę bloków funkcjonalnych w postaci zminiaturyzowanych, hermetycznych modułów, bez użycia kabli połączeniowych. Można by nazwać je układami scalonymi. I rzeczywiście - w ciągu kilku lat wielu producentów sprzętu zaczęło produkować w ten sposób często powtarzające się układy. Z początku używano zwykłych elementów elektronicznych, później pojawiły się układy, wykonywane techniką montażu powierzchniowego na szklanych płytkach drukowanych. Technika ta jest stosowana do dziś w produkcji małych serii układów scalonych. Takie układy, łączące struktury typowych obwodów scalonych z elementami dyskretnymi nazywa się układami hybrydowymi.


Rysunek 9 Moduł wzmacniacza operacyjnego, produkcji firmy Telefunken

- Na uniwersytecie w Manchester powstał program AUTOCODE, przeznaczony dla komputera Ferranti Mark I. Program, napisany przez Alicka Glennie, tłumaczył formuły matematyczne na binarne dane i rozkazy maszynowe. Był to pierwszy język programowania wysokiego poziomu.
- Na Uniwersytecie Princeton ukończono prace nad komputerem EDVAC (Electronic Discrete Variable Computer). Był to pierwszy komputer wykorzystujący pamięci taśmowe. Ich zaletą była niezawodność i pojemność, nieporównanie wyższe od taśm papierowych lub bębnów magnetycznych.
- Na Politechnice Kijowskiej powstał MESM - pierwszy radziecki komputer, nadający się do zastosowań praktycznych. Głównym konstruktorem był prof. Liebiediew.


Rysunek 10 Liebendiew przy konsoli MESM

Liebiediew (na drugim planie) przy konsoli MESM. Komputer był szeroko wykorzystywany w programie kosmicznym. Źródła rosyjskie podają, że w Moskwie w roku 1947 powstał lampowy komputer M-1, ale wydaje się że był on wyłącznie urządzeniem eksperymentalnym. Nie wiadomo czy działał, jakie wykonywał operacje - słowem: strogo siekretno. W MIT opracowano pierwsze obrabiarki sterowane numerycznie.
1953 - W MIT opracowano pamięć operacyjną na rdzeniach ferrytowych. Była ona przeznaczona dla wojskowego komputera Whirlwind (AN/FSQ-7). W pamięci ferrytowej każdemu bitowi odpowiada jeden rdzeń ferrytowy w kształcie pierścienia. Uzwojenie zapisujące magnesuje pierścień zależnie od kierunku prądu w uzwojeniu. Kierunek namagnesowania oznacza cyfrę binarną. Przy odczycie strumień magnetyczny pierścienia indukuje napięcie w uzwojeniu odczytującym. Rdzeń ulega przy tym rozmagnesowaniu, zatem przy każdym cyklu trzeba odświeżyć informację. Dużą zaletą pamięci ferrytowych były wymiary, masa i pobór mocy wielokrotnie mniejsze niż przekaźników, przerzutników lampowych czy innych rozwiązań. Oprócz tego pamięć ferrytowa jest nieulotna - trzyma informację po wyłączeniu zasilania (pamięci naszej Mery-400 potrafiły nawet przez tydzień). Z tego właśnie powodu pamięci ferrytowe bardzo długo były stosowane w lotniczych komputerach pokładowych. Jeżeli po wypadku pamięć ocalała, można było ją włączyć i odtworzyć stan komputera w ostatnich chwilach przed przerwaniem pracy. Ostatnim znanym mi przypadkiem, w którym skorzystano z takiej możliwości, była katastrofa Challengera. Pamięci ferrytowe typu ROM (Read -Only Memory) przez długi czas miały niezrównany stosunek pojemności do objętości. Trick polagał na tym, że pamięć taka zawierała tylko tyle rdzeni, ile bitów miała jedna jej komórka. Rdzenie były namagnesowane na stałe. Zawartość komórek programowano w procesie produkcji. Jeśli bit na którejś pozycji miał być jedynką, odpowiadający mu przewód był przewlekany przez odpowiedni rdzeń. Jeśli miał być zerem - przewód po prostu go omijał. Taką pamięć, znaną jako "core rope", szeroko stosowano w komputerach pokładowych samolotów i statków kosmicznych. Konstrukcję pamięci na rdzeniach ferrytowych szybko udoskonalono tak, że na długo została bez konkurencji. Dzięki wyrafinowanym układom sterowania uzwojenia zredukowano do trzech przewodów, przechodzących przez środek pierścienia. O kierunku namagnesowania decydowały zależności czasowe między impulsami w przewodach. Oprócz tego rdzenie zmniejszono do granic możliwości - w latach siedemdziesiątych produkowano matryce pamięci o pojemności 16 tysięcy słów, na rdzeniach o średnicy 0.1 mm. Poza tym, w roku 1953 na świecie pracowało około 100 komputerów. Informacja ta pochodzi z kraju dla którego świat zaczyna się pod Bostonem, a kończy koło San Francisco, więc chyba należy potraktować ją z przymrużeniem oka
1954 - Pojawił się pierwszy komputer zaprojektowany specjalnie dla sił powietrznych USA. Skonstruowana przez MIT maszyna Whirlwind II, o kodowej nazwie AN/FSQ-7, powstała dla systemu obrony powietrznej SAGE (Semi-Automatic Ground Environment). System łączył setki stacji radarowych w sieć, obsługiwaną przez komputery. Pojedyńczy AN/FSQ-7 był zbudowany z 55 000 lamp i 13 000 tranzystorów. Typowa instalacja komputera ważyła około 140 ton.
- W GAM w Warszawie uruchomiono analogowy komputer ARR (Analizator Równań Różniczkowych). ARR zawierał ponad 400 lamp elektronowych. Był niezbyt udany, ale traktowano go bardziej jako "rozgrzewkę" niż jako urządzenie użytkowe. Zespół konstruktorów (Leon Łukaszewicz, Andrzej Łazarkiewicz, J. Ławrynowicz, Andrzej Świtalski oraz Antoni Ostrowski) został uhonorowany Nagrodą Państwową II stopnia.
- W laboratoriach firmy Texas Instruments został skonstruowany tranzystor krzemowy - znacznie sprawniejszy i łatwiejszy w produkcji od tranzystorów germanowych.
- Amerykański suborbitalny samolot bezpilotowy G-26 Navaho (oznaczenie kodowe X-10) wykonał pierwszy w historii lotnictwa całkowicie automatyczny lot, zakończony udanym lądowaniem. Było to zapewne szczytowe (i ostatnie) osiągnięcie programowalnych maszyn analogowych. G-26 był pomyślany jako międzykontynentalny środek przenoszenia broni jądrowej, zatem po wprowadzeniu do uzbrojenia rakiet balistycznych projekt został skasowany.
- W Bell Laboratories zbudowano urządzenie Dataphone, służące do dwukierunkowej transmisji danych binarnych przez zwykłą linię telefoniczną. Dataphone, będący po prostu pierwszym modemem, miał prędkość transmisji 50 bodów.
1955 - W Instytucie im. Weizmana uruchomiono pierwszy izraelski komputer WEIZAC. Wiadomo o nim tylko to, że był przeznaczony dla przemysłu zbrojeniowego.
- Na Uniwersytecie Manchester powstał działający prototyp tranzystorowego komputera Mk. II.
- W IBM powstał model 704, pierwszy komputer, którego procesor mógł wykonywać operacje zmiennoprzecinkowe. Z wynikiem 5000 operacji na sekundę była to jedna z szybszych maszyn cyfrowych na świecie.
- Brytyjska firma EMI wyprodukowała pierwszy seryjny skaner do zamiany fotografii na postać cyfrową. Skaner był urządzeniem typu bębnowego; fotografia musiała być przymocowana do wirującego szklanego bębna, wewnątrz którego znajdowała się lampa podświetlająca. Głowica fotooptyczna była mechanicznie przesuwana wzdłuż bębna. Trzeba jeszcze dodać że skaner odczytywał obrazy kolorowe; głowica miała cztery kanały optyczne - dla trzech barw podstawowych i czerni.
1956 - Na MIT rozpoczęto próby komunikowania się z komputerem w trybie konwersacyjnym przy pomocy klawiatury alfanumerycznej.
- W Dartmouth College, New Hampshire, odbyła się pierwsza konferencja na temat sztucznej inteligencji.
- W IBM rozpoczęto realizację projektu STRETCH, czyli budowy superkomputera wektorowego IBM 7030. Komputer równoległy jest przeznaczony do szybkiego przetwarzania wielkich ilości danych. Takie komputery mają wiele równoległych procesorów, wykonujących daną operację od razu na dużej porcji danych. Ich odmianą są komputery wektorowe które wykonują operacje jednocześnie na tablicach danych. Komputery o budowie klasycznej (z jednym lub wieloma niezależnymi procesorami) nazywa się skalarnymi. Duże zainteresowanie komputerami równoległymi wykazywały koła wojskowe Związku Sowieckiego i USA, głównie z powodu międzykontynentalnych rakiet balistycznych. Pociski te są właściwie niekierowane - napęd działa tylko kilka minut po starcie. Dalej lecą daleko poza zasięgiem namierzania, spory kawałek drogi poza atmosferą, zatem o jakimkolwiek naprowadzaniu nie ma mowy. Aby uzyskać przyzwoitą celność na dystansie wielu tysięcy kilometrów trzeba dysponować aktualnym modelem czynników wpływających na lot rakiety.
- Zbudowano pierwszą seryjną jednostkę pamięci dyskowej IBM 305 RAMAC. Nośnikiem pamięci było 50 aluminiowych dysków, pokrytych emalią magnetyczną, wirujących na wspólnej osi. Nowością były głowice. Zastosowano uniwersalne głowice zapisująco - odczytujące, po jednej na każdą stronę dysku. Były one umieszczone na ruchomym "grzebieniu", którego "zęby" wchodziły między dyski. Każde ustabilizowane położenie głowic pozwalało jednocześnie czytać i zapisywać w zespole ścieżek - po jednej z każdej strony każdego dysku. Taki zespół ścieżek nazwano cylindrem. RAMAC był znacznie szybszy i pojemniejszy (całe 5 megabajtów !) od dotychczasowych konstrukcji z zespołami nieruchomych głowic. W tych ostatnich głowic musiało być tyle co ścieżek, co ograniczało ilość dysków do jednego.
- W Warszawie zmarł Jan Łukasiewicz, wynalazca odwróconej notacji polskiej (RPN - Reverse Polish Notation). Nie za bardzo wiem, czemu właściwie "odwróconej". Zapis tradycyjny jest dobry na papierze: "2+2=" i coś tam wychodzi. RPN to logiczny zapis tego, jak to robimy, który można dać do wykonania maszynie: bierze się jeden składnik (2), następnie drugi (2), a potem wykonuje potrzebną operację (+) i otrzymuje wynik (pięć?).
1957 - Holenderska firma Hollandse Signaalapparaten zaprezentowała pierwszy praktycznie działający system kontroli ruchu lotniczego, nazwany SATCO (Signaal Automated Air Traffic Control). Był to system eksperymentalny, którego głównym zadaniem było zidentyfikowanie podstawowych problemów, ale zastosowany operacyjnie w latach 1959 - 1962 sprawdził się w praktyce jako narzędzie wspomagania kontroli proceduralnej. Specjalnie zaprojektowany komputer Signaal SATCO zawierał 8100 tranzystorów i 30000 diod. Odznaczał się niezwykłą, jak na owe czasy, niezawodnością: w ciągu 18000 godzin pracy uszkodzeniu uległo 23 tranzystory, jedna dioda i opornik.
- Wystrzelono pierwszego sztucznego satelitę Ziemi - Sputnika 1 (słowo to oznacza towarzysza, współpodróżnego). Wydarzeniu temu przypisuje się rozmaite skutki - kulminację "zimnej wojny", początek ery satelitów telekomunikacyjnych, impuls do prac nad siecią wymiany danych mogącą nie obawiać się ataku atomowego ze strony ZSRR, itp. Fakt, że od tej pory świat nie jest już taki jak dawniej. Bezpośrednim następstwem lotu Sputnika było wyodrębnienie projektu orbitalnego Vanguard z programu międzykontynentalnych pocisków balistycznych. Z tej okazji w Waszyngtonie powstało pierwsze centrum komputerowe dla obsługi lotów orbitalnych. Ośrodek RTCC (Real-Time Computing Center) był wyposażony w pojedynczy komputer IBM 704. Innym, trochę niespodziewanym skutkiem, było zaobserwowanie dopplerowskiego odstrojenia sygnałów radiowych satelity, co zaowocowało opracowaniem pierwszych satelitarnych systemów nawigacyjnych.
- Zespół programistów IBM ukończył prace nad pierwszą wersją uniwersalnego języka programowania FORTRAN (Formulae Translator).
- W USA po raz pierwszy organizacje praw obywatelskich wygrały proces sądowy z operatorami sieci telefonicznych. Otóż regulaminy sieci, a za nimi przepisy federalne, nie dopuszczały instalowania żadnych "ciał obcych" na aparacie telefonicznym (co dopiero na samej linii...). Zabronione były nawet plastykowe nakładki na mikrofon (tzw. Hush-a-phones - ówczesne mikrofony bardzo głośno reagowały na oddech). W rezultacie oficjalnie dopuszczono nie tylko nakładki, ale także automatyczne sekretarki, przystawki głośnomówiące, a później także modemy, połączone z telefonem indukcyjnie albo akustycznie. Wiele lat później (1983 ?) Polska Poczta, Telegraf i Telefon (mamuśka Telekomunikacji Polskiej SA) została zmuszona do podobnej kapitulacji, i to pod naciskiem posiadaczy komputerków domowych.
1958 - Jack St Clair Kilby z Texas Instruments wynalazł monolityczny układ scalony. Pierwszy układ scalony Kilby'ego zawierał pięć elementów na kawałku germanu o wymiarach pół na pół cala.
- Uruchomiono pierwszą polską maszynę cyfrową, XYZ. Wykonywała ona około 800 operacji na sekundę. Architektura komputera była wzorowana na IBM 701, a części procesora pochodziły z radzieckiego BESM. Pamięć była zrealizowana na akustycznych liniach opóźniających (rurach rtęciowych), pracujących w pętli sprzężenia zwrotnego. Słowo danych krążyło "w kółko", zupełnie tak. jak powstaje wycie w głośniku, do którego dołączono wzmacniacz z pracującym w fazie mikrofonem. Zeby odczytać zawartość pamięci z linią opóźniającą, należało precyzyjnie "trafić" w początek słowa. Pamięć została skonstruowana przez Romualda Marczyńskiego i Henryka Furmana, a następnie udoskonalona przez Zygmunta Sawickiego i Jerzego Dańdę.
- Ukraiński konstruktor, prof. Brusiencow zbudował unikalny komputer "trinarny", nazwany Setun. Logika trójkowa uwzględniała oprócz logicznego "0" i "1" jeszcze poziom pośredni, zatem każdy element mógł przyjąć trzy stany: 0, 1 i 2. Cechą charakterystyczną jednostki arytmetyczno - logicznej tej konstrukcji była minimalna liczba lamp elektronowych - operacje były wykonywane przez obwody bierne, zbudowane z diod i elementów ferromagnetycznych. Zdaje się, że poza Brusiencowem nikt więcej nie próbował takiej architektury.
- We Francji firma Bull zbudowała pierwszy francuski superkomputer Gamma 60. Była to maszyna typu wektorowego, i to już wielozadaniowa (mogąca jednocześnie realizować wiele programów), co daje francuskim inżynierom drugie miejsce po USA. Gamma 60 oficjalnie była przeznaczona na rynek cywilny, ale większość z wyprodukowanych 19 egzemplarzy obsługiwało francuski program budowy broni jądrowej.
1959 - NASA rozpoczęła prace nad skomputeryzowanym systemem obsługi lotów orbitalnych programu Mercury. Głównym wykonawcą zostało (oczywiście) IBM. System zapewniał obliczenia parametrów manewrów orbitalnych, opracowywanie odebranych danych telemetrycznych i obsługę wielu stanowisk roboczych kontrolerów naziemnych - wszystko w czasie rzeczywistym. Opracowanie dużego systemu, złożonego z wielu wspólnie pracujących komputerów różnych typów, urządzeń telekomunikacyjnych i diagnostycznych, miało wielkie znaczenie dla późniejszych prac nad sieciami komputerowymi. Wiele z zastosowanych wówczas technik jest w użyciu do dziś. Pionierski charakter miało także opracowanie i zastosowanie równoległej pracy systemu rezerwowego. Zabezpieczenie było podwójne: w razie awarii obu systemów pozostawał jeszcze uproszczony system awaryjny, mogący realizować najniezbędniejsze funkcje.
- W Warszawie utworzono Zakład Aparatów Matematycznych (ZAM), w roku 1962 przekształcony w Instytut Maszyn Matematycznych.
- Zbudowano IBM 709 - ostatni seryjny komputer lampowy, zbudowany z 20000 lamp elektronowych. Model 709 był szeroko wykorzystywany przez NASA i siły powietrzne USA. Później był on produkowany w wersji tranzystorowej jako IBM 7090 (20000 tranzystorów). Wersja wojskowa, przeznaczona dla systemu wczesnego ostrzegania BMEWS (Ballistic Missile Early Warning System) używała do trzech mniejszych maszyn IBM 1410 do obsługi kanałów wejścia i wyjścia.
- Powstał pierwszy standard automatycznego wprowadzania danych z papierowego oryginału. ERMA (Electronic Recording Method for Accounting) odczytywała znaki pisarskie przesuwające się pod kolumną pięciu elementów fotooptycznych.
1960 - Brytyjska firma Decca opracowała pokładowy komputer nawigacyjny Omnitrac Mk. 1 A, pozwalający na automatyczny lot po zaprogramowanej trasie. Omnitrac pobierał dane danych z układu inercjalnego, odbiornika VOR, radiokompasu i radiowysokościomierza. Zaskakujące w nim były wymiary (ca. pól dzisiejszego PC) i to, że miał miniaturową pamięć bębnową. Pomimo rezerwy, z jaką wówczas traktowano pokładowe urządzenia cyfrowe, został zastosowany na pasażerskim VC-10 i bombowcach Vulcan i Victor.
- W Morris w stanie Illinois uruchomiono pierwszą komputerową centralę telefoniczną sieci AT&T. Centrala typu 1ESS mogła obsłużyć do 128000 abonentów.
- Zespół Johna McCarthy'ego z Massachusetts Institute of Technology ukończył interpretowany język programowania LISP (LISt Processing), przeznaczony do prac nad sztuczną inteligencją. Złośliwi tłumaczyli LISP na Lots of Irritating and Stupid Parenthesis (mrowie denerwujących i głupich nawiasów).
- W Polsce zespół inżynierów Zakładu Aparatów Matematycznych stworzył dla maszyn XYZ i ZAM język SAKO (System Automatycznego Kodowania), swoisty "polski Fortran". Przeglądałem kiedyś czyjeś notatki z kursu SAKO - był trudniejszy, ale lepszy i na pewno szybszy w programowaniu od Fortrana.
- We wrocławskich zakładach Elwro zbudowano pierwszy własny komputer, produkowany później jako ODRA-1001.
- Opracowano język ALGOL (ALGOrythmic Language), zorientowany na zastosowania matematyczne.
- Digital Equipment Corp. wypuściła na rynek komputer PDP-1 (Programmable Data Processor), który jako pierwszy otrzymał terminal ekranowy jako konsolę operatora. Do dziś typ terminala ekranowego określa się według odpowiadającego mu modelu DEC. Terminale VT-52 i VT-100 (VT - Video Terminal) spotyka się w każdym zakątku świata.
- W AT&T (American Telephones & Telegraph - część Bella) po 10 latach prac wyprodukowano pierwszy komercyjnie dostępny modem Dataphone. Modem mógł pracować z prędkością od 45 do 2400 bodów.
1961 - W USA wprowadzono do użytku pierwsze komputerowe systemy, umożliwiające wprowadzanie danych bezpośrednio z ekranu wskaźnika radarowego (pierwotnego i wtórnego). Kontroler wskazywał symbol samolotu, pochodzący z radaru wtórnego, a komputer (IBM 650) wyświetlał kod samolotu, wysokość i wyliczona prędkość. Jeżeli kod odpowiadał pozycji z rozkładu lub innemu planowi lotu, wprowadzonemu do systemu, komputer podawał skrócony plan lotu i inne dostępne dane. Początkowo cele wskazywano przy pomocy par klawiszy, odpowiadających współrzędnym "kolumna - wiersz" na ekranie. Później powszechnie stosowano pochodzący z systemów wojskowych "pistolet świetlny", który po zmniejszeniu do rozmiarów mniejszych od Colta model 1911 był powszechnie znany jako pióro świetlne. Pióro świetlne podawało współrzędne wskazanego nim świecącego elementu zobrazowania na zasadzie skojarzenia miejsca, w którym znajdował się rysujący obraz promień z momentem wychwycenia światła przez fotoelement na czubku pióra.
- Opracowanie języka COBOL (COmmon Business-Oriented Language).
- Na MIT (Massachusetts Institute of Technology) Fernando Corbato rozpoczął prace nad teorią wielozadaniowych i wielostanowiskowych systemów operacyjnych z podziałem czasu. System operacyjny z podziałem czasu wykonuje jednocześnie wiele programów w ten sposób, że każdemu z nich pozwala korzystać z zasobów komputera sekwencyjnie, w pewnych przedziałach czasu. Po upływie tego czasu stan procesu jest zapamiętywany, i system zabiera się za następny program według "rozdzielnika". Każdy program "myśli" że ma cały system do wyłącznej dyspozycji, z tym, że działa on szybciej lub wolniej, zależnie od ilości realizowanych zadań.
- Pracujący na uniwersytecie Los Angeles litewski inżynier, Algirdas Avizienis, zaprojektował 32 - bitowy komputer STAR, przeznaczony pierwotnie dla bezzałogowych sond kosmicznych dalekiego zasięgu. STAR nie wymagał komputera rezerwowego, ponieważ był "samonaprawialny" (STAR - Self Testing And Repair). Każdy blok funkcjonalny miał własne układy diagnostyczne i blok rezerwowy. Zaletą takiego rozwiązania był pobór energii wielokrotnie mniejszy od równolegle pracujących komputerów (uśpione bloki rezerwowe nie pobierały zasilania). STAR został zbudowany tylko w wersji testowej, ale prace nad nim miały wielkie znaczenie dla rozwiązania wielu problemów niezawodności późniejszych systemów komputerowych dla pojazdów kosmicznych i samolotów.
1962 - Na słynnym już uniwersytecie Manchester uruchomiono komputer Atlas, który mał praktycznie wszystkie cechy dzisiejszych dużych stacji roboczych: pamięć wirtualną, stronicowanie i przeplot pamięci, wieloprogramowość, podział czasu zadań z wywłaszczeniem, przetwarzanie potokowe i system przerwań. Atlas miał dość skomplikowany system pamięci: główną pamięć ferrytową RAM 16 kilosłów (słowo 48-bitowe), sprzężone z nią (coś jak partycja wymiany) cztery pamięci bębnowe po 24 kilosłowa, systemowy RAM 1 kilosłowo i systemowa pamięć stała (ROM) 8 kilosłów. Zewnętrzną pamięcią masową stanowiło osiem pamięci taśmowych, a później dodatkowo dysk o pojemności 16 megasłów.
- Amerykański inżynier Nick Holonyak wynalazł nowy element półprzewodnikowy - diodę elektroluminescencyjną, czyli świecącą (Light Emitting Diode - LED). LED mają najwyższą sprawność ze wszystkich "urządzeń do świecenia" - wyraźnie jarzą się już przy przepływie prądu około 1 mA. Wynalezienie LED dało początek technice światłowodowej. Światło jej jest "zimne" - monochromatyczne, czyli świeceniu nie towarzyszy ciepło. Jasność LED może narastać lub opadać bardzo szybko, przez co można modulować jej świecenie, uzyskując wielkie szybkości transmisji informacji za pomocą promienia światła. Poza tym diody świecące stały się niezastąpione jako elementy sygnalizacyjne - są małe, oszczędne, trwałe, nie grzeją się, a ponadto są odporne na wstrząsy.
1963 - W firmie IBM powstał zamówiony przez NASA komputer dla załogowego pojazdu orbitalnego Gemini. Komputer był w pełni tranzystorowy i miał pamięć ferrytową o pojemności 4096 kilosłów (słowo miało 39 bitów). Powstające oprogramowanie szybko rozrosło się powyżej rozporządzalnej pamięci, dodano więc jednostkę pamięci taśmowej do przechowywania modułów, używanych tylko w pewnych fazach lotu. Wewnętrzne magistrale były szeregowe, więc był dosyć powolny: cykl maszynowy (czas na wykonanie pojedyńczej operacji) trwał 140 milisekund. Operacja dzielenia zajmowała trzy cykle, i trwała 420 milisekund - prawie pół sekundy. Wielozadaniowy system operacyjny był sterowany wyłącznie priorytetami żądań obsługi (tzw. przerwań), zgłaszanych przez różne systemy pojazdu. Komputer był centralnym ogniwem zintegrowanego systemu zarządzania lotem. W czasie lotu orbitalnego Gemini nadrzędne były parametry, wypracowywane przez systemy naziemne, ale autonomiczny system nawigacji i sterowania był niezbędny w trakcie planowanego połączenia z osobno wyniesionym członem napędowym Agena. Całość programu była przymiarką do lotu na Księżyc. Pionierskie były zarówno manewry orbitalne, jak i zastosowanie komputera cyfrowego z oprogramowaniem, pracującym w czasie rzeczywistym.
- Skonstruowano drukarkę wierszową IBM 1403, mogącą drukować do 600 linii tekstu na minutę (dalekopis około 10 linii/min.). Była to drukarka łańcuchowa, z czcionkami umieszczonymi na obwodzie łańcucha, podobnego do motocyklowego. Zasada działania była zdumiewająco podobna do zasady druku w telegrafie Hughesa - łańcuch czcionkowy pełnił rolę koła drukującego.
1964 - Ruszyła seryjna produkcja IBM 360, jednolitego szeregu komputerów, różniących się możliwościami i ceną. Standardowy system operacyjny, OS/360, umożliwiał wieloprogramowość z podziałem czasu w tradycyjnym trybie wsadowym: należało wprowadzić programy i dane, uruchomić program i czekać na zakończenie przetwarzania. Wcześniejsza współpraca z NASA spowodowała, że model 360 jako pierwszy komputer na świecie dostał alternatywny system czasu rzeczywistego RTOS/360 (Real-Time Operating System). Była to taka "mała rewolucja", ponieważ dawniejsze komputery też mogły pracować w czasie rzeczywistym, ale do każdego takiego zastosowania trzeba było tworzyć specjalizowane procedury, realizujące funkcje systemu operacyjnego (tzw. executive task) Poza tym był to pierwszy komputer zbudowany głównie z układów scalonych - hybrydowych modułów SLT (Solid Logic Technology). Na przekór tradycji "błękitnego giganta", IBM 360 był czarno - czerwony. Z modelu 360 wywodzi się seria zminiaturyzowanych maszyn 4Pi, szeroko stosowanych jako lotnicze komputery pokładowe. (m.in. AP-1 z B-52 i wczesnych wersji F-15, oraz AP-101 z wahadłowców kosmicznych)
- Digital Equipment Corporation (DEC) rozpoczęła sprzedaż PDP-8, pierwszego seryjnego minikomputera. PDP-8 kosztował 16000 dolarów.
- Uruchomiono pierwszy system rezerewacji biletów lotniczych. System SABRE został zbudowany przez IBM dla American Airways. Obejmował 65 miast z 2000 terminali, połączonych liniami telefonicznymi z parą komputerów IBM 7090.
- Pod koniec roku rozpoczęto próby w locie bombowca XB-70A Valkyrie. Samolot był przeznaczony do przenoszenia broni jądrowej na dystans do 12000 km z dwukrotną prędkością dźwięku. Przy jego projektowaniu większość obliczeń przeprowadzono przy pomocy komputerów. Bez nich stworzenie udanej konstrukcji o takiej ilości pionierskich rozwiązań byłoby po prostu niemożliwe. Należałoby się zastanowić, czy czasem nie było to pierwsze zastosowanie CAD...
- w Walcowni Uniwersalnej Huty Łabędy przeprowadzono próbę zdalnego sterowania optymalnym cięciem blach za pomocą komputera ODRA 1003, zainstalowanego w odległych o ok. 150 km wrocławskich Zakładach Elektronicznych ELWRO.
1965 - Amerykanin, Douglas Englebart skonstruował myszkę. Thomas E. Kurtz and John Kemeny z Dartmouth College opracowali język BASIC (Beginners All Purpose Symbolic Instruction Code). - Niemiecki wynalazca dr Rudolf Hell opracował metodę fotoskładu komputerowego. Tekst, opracowywany na ekranie terminala ekranowego. Po zakończeniu edycji był rzutowany przez osobny kineskop o dużej jasności na światłoczułą kliszę, która po wywołaniu i wytrawieniu była matrycą dla offsetowej maszyny drukarskiej. Do druku kolorowego opracowywano cztery wersje strony wydawniczej dla czterech podstawowych kolorów drukarskich: niebieskiego, czerwonego, żółtego i czarnego. No i CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, blacK) - zupełnie jak dziś.
- Na Wydziale Elektroradiotechnicznym WAT powstało Koło Zainteresowań Cybernetycznych. W latach 60-tych na WAT prowadzonych był prace nad skonstruowaniem komputera hybrydowego WAT-1001, budową analizatora cyfrowego równań różniczkowych JAGA, budową komputera cyfrowego BINUZ i dydaktycznego komputera przekaźnikowego.
- powstał całkowicie polski komputer KAR-65, konstrukcji Jacka Karpińskiego.
- Na pokładzie statku kosmicznego Apollo 1 zainstalowano pierwszy egzemplarz komputera pokładowego AGC (Apollo Guidance Computer). AGC i jego oprogramowanie powstały na Massachusetts Institute of Technology jako rozwinięcie komputera sterującego pociskami balistycznymi Polaris. Tranzystorowy AGC Block-1 był podobny do komputera Polaris, natomiast Block-2 był zbudowany z układów scalonych AGC był 16 bitowym komputerem z pamięcią ferrytową w postaci 36 Ksłów (1Kilo = 1024) pamięci stałej i tylko 2 Ksłów pamięci operacyjnej. Dodatkowe moduły programowe były ładowane z pamięci taśmowej lub transmitowane z Ziemi. Cykl procesora trwał 11.7 milisekundy. Magistrale wewnętrzne posługiwały się transmisją szeregową. Jeden z inżynierów NASA określił później AGC jako maszynę jedyną w swoim rodzaju, wspaniałą i przeraźliwie powolną. W pojazdach Apollo było w sumie pięć tych komputerów: pojazd główny CM - Command Module) miał zdwojony zestaw AGC, a lądownik księżycowy LEM (Lunar Excursion Module) miał takiż zestaw plus pojedyńczy komputer awaryjny AGS (Abort Guidance System). AGS zapewniał możliwość autonomicznego wyjścia uszkodzonego LEM z powrotem na orbitę księżycową i połączenia z CM. Załoga Apollo komunikowała się z komputerem przy pomocy terminali DSKY (Display and Keyboard). Proste, czysto numeryczne DSKY wymagały wprowadzania poleceń i danych w postaci liczb w kodzie oktalnym. Funkcje nawigacji i sterowania AGC obejmowały obliczanie na bieżąco danych, potrzebnych do wykonania nakazanych manewrów. Dane były wypracowywane na podstawie układu bezwładnościowego i optycznych namiarów ciał niebieskich. Wyniki miały postać różnic prędkości liniowej w trzech osiach. Dane te można było zaakceptować, ręcznie skorygować z DSKY, albo załadować drogą radiową z naziemnego ośrodka kierowania lotem. W nakazanym czasie komputer precyzyjnie uruchamiał i zatrzymywał odpowiednie silniki manewrowe.
1966 - W Amsterdamie uruchomiono skomputeryzowaną wersję systemu kontroli ruchu lotniczego SATCO II. W odróżnieniu od innych rozwiązań, SATCO II nie wyświetlał danych na terminalach ekranowych, ani nie drukował pasków postępu lotu. Postęp lotu był zobrazowany na tablicy, złożonej z pól, odpowiadających paskom. Zapisy na paskach były elektromechanicznymi licznikami, sterowanymi z komputera. Takie rozwiązanie przyjęto w celu zabezpieczenia się przed utratą danych w przypadku awarii zasilania. System pracował operacyjnie do 1981 roku.
- W Instytucie Maszyn Matematycznych (do 1962 r. Zakład Aparatów Matematycznych) uruchomiono komputer ZAM-41. Wraz z komputerem opracowano wielozadaniowy system operacyjny OS/141, translator języka COBOL i system operacyjny czasu rzeczywistego TRAN. Ten ostatni powstał we współpracy z lnstytutem Technicznym Wojsk Lotniczych, który był jednym z pierwszych użytkowników systemu. Niestety, seryjna produkcja ZAMa była obarczona typowo polską dolegliwością - przemysł nie był zainteresowany, więc komputery majsterkowano w warsztatach Instytutu.
- W Instytucie Matematyki w Nowosybirsku powstał komputer równoległy Minsk-222.
1967 - W Bell Laboratories rozpoczęto intensywne prace nad pamięciami pęcherzykowymi (patent IBM). Pamięci pęcherzykowe wykorzystywały ciekawe właściwości gadolinku galu: daje się on namagnesować tylko w jednej osi. Znaki binarne były zapisywane w postaci mikroskopijnych domen magnetycznych w cienkiej warstwie gadolinku galu, naniesionej tak, aby mogła magnesować się tylko w głąb. Nazwa wzięła się od kształtu domen, które przypominały pęcherzyki powietrza ściśnięte między mokrymi szybami. Wówczas z pamięciami tymi wiązano duże nadzieje - planowano zbudowanie modułu o pojemności 1 megabita w postaci matrycy 2x2 cm. Później uznano pamięć pęcherzykową za nieperspektywiczną, głównie z powodu długiego czasu dostępu. Niemożliwe było umieszczenie elementu zapisująco - odczytującego pod każdym "bitem" - trzeba było zmuszać zawartość pamięci do defilowania w koło nad tym urządzeniem. Ponadto pamięć pęcherzykowa była trudna w produkcji i nie dawała się zmniejszyć poniżej pewnej gęstości upakowania, która szybko okazała się niewielka w porównaniu z dynamicznymi pamięciami półprzewodnikowymi DRAM.
- Powstał pierwszy radziecki superkomputer, BESM-6. Niewiele o nim wiadomo, z wyjątkiem tego, że miał 8 równoległych procesorów, pamięć ferrytową i możliwość pracy wielozadaniowej z możliwością przydzielania zadaniom priorytetów. Był szeroko wykorzystywany przez przemysł lotniczy i siły zbrojne do późnych lat siedemdziesiątych. Zawierał około 60000 tranzystorów i 180000 diod germanowych. BESM-6 wchodził w skład kompleksu kontroli słynnego amerykańskiego programu Sojuz - Apollo.
- W Niemczech prof. Niklaus Wirth wzorując się na ALGOLU opracował język PASCAL.

Do góry
Index